Khi gặp chim, cá lạc đàn, chúng ta cần mở lòng nhân ái để giúp chúng quay về với thiên nhiên. Việc thả sinh vật nên được thực hiện bất kỳ khi nào, không chỉ giới hạn trong ngày lễ, Tết.
Không nên chờ đến Tết hay những ngày lễ mới phóng sinh
Vào các ngày lễ truyền thống như ông Công ông Táo, Tết Nguyên Đán, ngày mùng 1 và Rằm hàng tháng, việc mua chim, cá chép, rùa để thả sinh vật phổ biến nhằm cầu mong may mắn, tốt lành cho năm mới. Phóng sinh, theo quan niệm thông thường, là giải thoát cho những con vật đang gặp nạn. Đặc biệt, trong các dịp lễ, việc mua và thả chim, cá, rùa trở nên phổ biến.
Gần đây, nhiều người đã thả các loại cá, chim, rùa tai đỏ – những sinh vật phát triển nhanh, ăn hết thủy sinh vật trong ao, hồ, gây hại môi trường nước và đe dọa sự sống của các loài khác. Nhiều loài chết sau khi được thả. Các con chim tự do bị bắt và bán cho người thả, tạo ra chu kỳ bắt – thả – bắt liên tục, khiến chim yếu dần và không thể bay lượn như trước.
Nhiều loài rùa, bao gồm rùa núi viền và rùa núi vàng, thường bị thả xuống ao chùa, nhưng thực tế chúng không thể sống lâu trong môi trường nước. Đa số sẽ chết vài ngày hoặc một tuần sau khi được thả.
Tiến sĩ Vũ Thế Khanh, Tổng giám đốc Liên hiệp khoa học công nghệ UIA, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhận định rằng, hành vi phóng sinh hiện nay chỉ mang tính hình thức. Phóng sinh thật sự là nuôi dưỡng lòng từ bi, không sát sinh và không ăn thịt cá. Tinh thần phóng sinh là giúp đỡ người và vật gặp hoạn nạn.
Khi gặp chim, cá lạc bầy, chúng ta nên giúp chúng trở về môi trường tự nhiên. Mua chim, cá để thả chỉ là hình thức. Việc mua sẽ tạo động lực cho việc săn bắt để bán. Quá trình này khiến nhiều con vật bị chết. Không mua sẽ giảm bớt việc săn bắt.
Một số chùa định ngày phóng sinh hàng tháng, nhưng điều này tạo cơ hội cho kẻ xấu lợi dụng bắt cá để bán, không giúp động vật trở về tự nhiên mà lại gây hại.
Chuyên gia đề xuất, thay vì phóng sinh, nhà chùa nên làm việc thiện khác như giúp đỡ người nghèo, tặng quà Tết, trao học bổng cho học sinh nghèo, mang lại lợi ích thiết thực hơn.
Phóng sinh cần tìm hiểu môi trường sống của động vật
Bà Nguyễn Thị Phương Dung, Phó Giám đốc Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên, nhấn mạnh việc phóng sinh không nên chỉ là hình thức mà cần được thực hiện một cách tự nhiên, trong cuộc sống hàng ngày. Điều này có nghĩa là khi thấy một sinh vật gặp nạn, chúng ta nên giúp đỡ. Ý nghĩa thực sự của phóng sinh là giải thoát cho sinh vật đúng lúc.
Bà Dung cũng lưu ý rằng nhiều người chọn rùa để phóng sinh, nhưng nhiều loài rùa như rùa núi viền, rùa núi vàng không thể sống lâu trong môi trường nước và thường chết sau vài ngày hoặc vài tuần. Một số loài rùa còn thuộc nhóm loài đặc biệt nguy cấp.
Để phóng sinh có ý nghĩa, người thực hiện cần hiểu rõ môi trường sống của các loài vật, đưa chúng đến nơi phù hợp, an toàn. Khi cần, nên liên hệ với các cơ quan chuyên môn để phóng sinh đúng cách, tránh phóng sinh một cách vội vàng, thiếu suy nghĩ.
Phóng sinh cần chọn nơi không có mối đe dọa, tránh nơi thường xảy ra săn bắt. Chọn môi trường sống tốt để chúng có thể phát triển, tránh nơi ô nhiễm.
Bà Dung cũng đề xuất rằng, để phóng sinh ngày Tết có ý nghĩa, chỉ cần mua lượng cá vừa đủ, chọn nơi thích hợp để thả. Không nên đặt hàng trước hoặc mua số lượng lớn. Ngoài ra, không trả giá khi mua lại sinh vật đã phóng sinh.
Bà Dung nhấn mạnh, phóng sinh là nét đẹp văn hóa Việt Nam, có ý nghĩa nhân sinh và giáo dục bảo vệ thiên nhiên. Tuy nhiên, phóng sinh không hiểu biết có thể gây nguy hiểm cho động vật hoang dã. Cách bảo vệ tốt nhất là để chúng sống trong môi trường tự nhiên và không bị săn bắt.